Werkenlijst

Deze werkenlijst is zo volledig mogelijk weergegeven op bezetting met zowel uitgegeven als (nog) niet uitgegeven composities. Deze lijst is gebaseerd op de Inventarislijst van het archief van Jan Mul samengesteld door René Verwer</em>  in het kader van een stage voor de studie muziekwetenschap aan de R.U. te  Utrecht, van September 1985 t/m februari 1986 met aanvullingen van muziekuitgeverij Donemus  en ondergetekende. Met dank aan het Nederlandse Muziek Instituut waar het archief van Jan Mul zich bevindt.

Jan Mul werkenlijst  voor één of meer piano’s

Jan Mul werkenlijst 2 (bezetting orgel solo)

Jan Mul werkenlijst  3 (bezetting koormuziek)

Jan Mul werkenlijst 4 (bezetting één zangstem met begeleiding)

Jan Mul werkenlijst 5  voor orkest met of zonder solo instrumenten of stemmen

Jan Mul werkenlijst 6  (film- en toneelmuziek inclusief opera’s)

Jan Mul werkenlijst 7 (kamermuziek)

Jan Mul begon zijn muzikale opleiding in 1928 in Utrecht op de R.K. Kerkmuziekschool waar hij ondermeer van Johan Winnubst les kreeg in harmonieleer. Na een jaar ging hij naar het Amsterdams Conservatorium waar hij bij Cornelis de Wolf orgel studeerde en bij Sem Dresden compositie.

In de vier jaar dat Jan Mul op het conservatorium zat kunnen we zien dat hij allerlei nieuwe muzikale vormen en bezettingen uitprobeerde van solowerken voor piano, viool en orgel en een strijkkwartet tot koor- en orkestwerken.

Zijn muziek werd ook af en toe uitgevoerd. In 1930 bijvoorbeeld heeft zijn orgelleraar  Hendrik Andriessen, tijdens de zomeravondconcerten op het Müllerorgel van de Bavokerk een Toccata voor orgel van de 18 jarige Mul gespeeld. Dit is Muls debuut als componist. Dit werk wordt voor het eerst uitgegeven door de muziekuitgeverij Annie Bank Edition en gepresenteerd tijdens het Jan Mul Festival weekend op 25 september 2011.

Recensie van Jos de Klerk in het Haarlems Dagblad 22 juli 1930

Drie jaar later  volgde  in Amsterdamt Muls internationale debuut als componist tijdens een concert in het kader van het festival van de International Society for Contemporary Music. Hier werd de Missa Causa  nostrae  laetitiae voor vrouwenkoor uitgevoerd in de Bachzaal van het Conservatorium door de Haarlemse Motet en Madrigaalvereniging onder leiding van een andere docent van Mul, Sem Dresden. In augustus 1933 verscheen in de Musical Times (p.705-708) een recensie van het concert door Erwin Evans

In the evening a concert of Dutch a cappella music was given in the Bach Hall of the Conservatoire-a fairly large concert hall effectively designed in an austere modern style. The choir some thirty strong-was the Haarlem Motet and Madrigal Society, conducted by Sem Dresden. […]
Next followed the Benjamin of Dutch composers, J. N. Mul (born 1911), with a Mass, ‘Causa nostrae laetitiae,’ for female voices with flute (played by M. Willeke). This engagingly simple and short composition pleased everyone. It is melodious and diatonic, with a faint suggestion of archaism and of remoteness from the world. One can readily imagine it sung in the chapel of some peaceful convent. For my part I have a notion that it would sound even better if sung by boys’ voices.

Deze internationale erkenning leidde in 1935 tot zijn eerste uitvoering in het buitenland van een Missa canonica door het kathedraalkoor van St. Alban’s onder leiding van Reginald Goodall.

Na de succes van de Missa causa nostrae laetitiae’ in de jaren dertig begon Mul met het schrijven van een aantal geestelijke koorwerken. Zijn vele kerkmuziekcomposities heeft hij meestal geschreven als gebruiksmuziek (liturgische muziek) voor zijn eigen kerk in Overveen. In 1934 schreef hij een ‘Stabat mater’. Dit werk werd in 1935 gevolgd door de ‘Missa Quarta’, de ‘Missa canonica’, de ‘Missa Porta coeli’ en een ‘Te deum’ (zowel in een versie met orgel als een met orkest). Nog een jaar later heeft Mul een Missa in festis simplicibus en in 1938 een Missa resonet in laudibus. De reeks van geestelijke werken op vaste (ordinarium) teksten worden afgesloten tijdens de tweede wereldoorlog met drie missen die hij componeerde in 1942: Missa duc in altum, de Missa in promptu en tenslotte de mis met de toepasselijke titel Missa l’homme desarmé. Deze mis is zowel een reactie op de oorlog als op de vele missen die hun oorsprong vinden in de bekende middeleeuwse melodie van de mis ‘L’homme armé’. Deze mis is zowel een reactie op de oorlog als op de vele missen gebaseerd op de bekende middeleeuwse melodie van de L’homme armé.

Een artikel uit Het Huisgezin⁽¹⁾ van A.B.M. Brans over de eerste uitvoering van de Missa L’homme desarmé willen wij u niet onthouden:

Jan Mul’s Mis te Den Bosch. Dubbelkorig experiment in de St. Jan
Het verschijnsel der dubbelkorigheid is allerminst nieuw, men denke slechts aan de antiphonen, aan Adriaan Willaert en aan Alphons Diepenbrock. En thans komt de jonge componist Jan Mul met een Missa op soortgelijke beginselen berustend, l’Homme désarmé, die hij aan Frans van Amelsvoort, dirigent en Piet Hörmann, organist van de Kathedrale Basiliek van St. Jan te ’s-Hertogenbosch, opdroeg.
Maar werd Diepenbrock tot heden in “gesloten gelederen” gezongen, bij Jan Mul ging men verder, een gedeelte der sopranen werd boven bij het orgel geplaatst, het meerstemmige koor opgesteld in het priesterkoor. Gevolg: de noodzakelijke aanwezigheid van twee dirigenten, die gedwongen werden op een afstand van ongeveer 80 m. met elkaar contact te houden. Voeg hierbij bepaalde plaatselijke eigenaardigheden, de aanwezigheid van de koepel, die lelijke akoestische parten kan spelen, en een zeer slechte accommodatie van het koor bij ’t orgel, dan begrijpt men, welk een kruisweg componist en uitvoerders vrijwillig hadden betreden.
Waarom dit alles, zal men vragen. Kan men deze Mis niet heel goed uitvoeren met de vocalisten te zamen gegroepeerd? Een nuchter bevestigend antwoord is nog geen juist antwoord. Ik begrijp, dat Mul de bekoring niet heeft kunnen weerstaan uit verschillende hoeken der Bossche Kathedraal klanken te doen waaien: hij heeft een partituur vervaardigd, die kennelijk met deze bekoring rekening wenschte te houden. Ze is ongecompliceerd, verwerkelijkt steeds canonische beginselen, heeft b.v. in het Sanctus simpele imitatieve elementen, die afstanden moeten suggereren. Als zoodanig is deze Missa zeer bevallen, al lijkt mij de uitvoering niet gelukkig geweest.
Althans van de plaats gehoord, waar ik in zat: in het middenschip, een tiental meters achter den koepel. Hier moest ik constateren, dat de sopranen van het “achterkoor” te zwak waren; in hun rol van protagonist moesten ze in plastiek en zuiverheid onderdoen voor de antagonisten, die in het priesterkoor stonden. De tusschenspelen van het orgel –hoe muzikaal verantwoord overigens– klonken mij te plotseling, te nadrukkelijk waar evenwel ook het te zwak bezette sopranenkoor aan kon debet zijn.
Zoo kreeg men een niet bevredigende uitvoering opgediend, maar toch een uitvoering, die mij steeds intrigeerde, die me deed verlangen naar een reprise, waarbij dan profijt zou zijn getrokken van de ervaringen van deze première. Want de lust van Mul die Bossche St. Janskerk boven en onder, voor en achter met geluid te vullen, met lokstemmen, met imitatiestemmen, met muzikale vragen en antwoorden, lijkt mij begrijpelijk en moet artistiek te realiseeren zijn. Maar hier dienen geluidsexperts aan te pas te komen.

Het was overigens niet de enige première van het jaar 1942. Naast de Missa l’Homme désarmé werden ook de Missa Secunda van Hans Leo Hassler, de Missa Benedicamus Domino van Perosi en de Missa Trium Puerorum voor het eerst uitgevoerd. Deze laatste mis was geschreven ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Hendrik Andriessen door zijn ‘tres pueri’: De Tres pueri (drie jongelingen)[1] waren naast Mul, Albert de Klerk en Herman Strategier allemaal leerlingen van Andriessen. “Het idee [voor de Tres pueri] kwam van Jan Mul. Jan Mul had altijd ideeën. Geweldig.[…] Maar Jan zat als krijgsgevangene in Arnhem in een kazerne en hij dacht verder aan de toekomst. Hij dacht: “Hé, hier in Arnhem zit een muzikant dit heet Strategier, daar moet ik mee in contact komen” En hij wist vervolgens door een handige zet een briefje naar buiten te smokkelen. Hij gaf het iemand mee die naar Strategier ging

“De Drie Jongelingen wisselden allerlei ideeën uit en componeerden een grote hoeveelheid kerkmuziek, die in het begin in de glazen veranda van de pastorie van Overveen werd vermenigvuldigd.”[2] Voor de Missa Trium Puerorum nam Jan Mul de Kyrie en Agnus Dei, Herman Strategier de  Gloria en Albert de Klerk de Sanctus en Benedictus voor hun rekening. De Schola Cantorum o.l.v. Frans van Amelsvoort en Piet Hörmann (orgel) had de eer om de mis ten doop te mogen houden. A.B.M. Brans schreef in zijn recensie in Het Huisgezin dat “zij dit deden met de toewijding, die hen beiden steeds kenmerkt. De ingetogenheid, zoo tekenend voor Andriessen’s streven, had ook hen geheel bevangen; gevolg daarvan was een zekere schroom, die wellicht aan een bepaald geestelijk enthousiasme, dat ook hier vereischt werd, enigermate afbreuk deed. Toch kunnen zij over het resultaat tevreden zijn.”

Tegelijkertijd met zijn benoeming als cantor (muziekdirecteur) van de kerk in Overveen is Mul begonnen de wisselende proprium gezangen van de mis (Introitus, Graduale, Offertorium en Communio  te componeren. Een project om deze gezangen voor de hele jaar op muziek te zetten zal meer dan 30 jaren duren tot zijn dood in 1971 – een omvangrijk project dat kan worden vergeleken met de Choralis constantinus van Heinrich Isaac.

Naast deze geestelijk muziek heeft Mul ook tijd gevonden om zich te richten aan wereldlijke muziek zoals de Vier Coplas voor zangstem en piano op teksten van Hendrik de Vries uit 1936[3].  Na tien jaar wanneer Mul (bijna) uitsluitend vocale muziek heeft gecomponeerd is er tijdens de tweede wereldoorlog ook van Muls hand instrumentale muziek uitgegeven: de pianosonate (1940), Intervallen zes inventies voor piano (1942), de orgelsonate (1943) en de Suite voor 2 piano’s (1944).

Het eerste werk, opgedragen  “Aan mijn vrouw”, is gecomponeerd 5-26 januari 1940. Het is uitgegeven door Broekmans & van Poppel vlak voor de Duitse bezetting. Mul heeft de première gegeven van dit werk tijdens een concert in het Frans Hals Museum zie hieronder. Dit werk werd ook zeventien jaar later bewerkt voor orkest als de Sinfonietta, zijn belangrijkste orkestwerk.

De Intervallen voor piano en de orgelsonate zijn noodgedwongen in het  geheim uitgegeven door de muziekuitgeverij Annie Bank die in 1941 is opgericht.

In het boekje 50 jaar Muziekuitgeverij Annie Bank (1991) schrijft Annie Bank over Jan Muls inbreng aan de prille begin van haar muziekuitgeverij.

In 1942 werd de Kulturkamer opgericht door de Duitsers. Elke kunstenaar moest er lid van worden, en mocht anders niets publiceren. Jan Mul werd natuurlijk geen lid,  maar kwam bij mij met het voorstel: ‘Als ik nu regelmatig nieuwe composities vergaar van diverse componisten (De Klerk, Andriessen, Strategier enz.) en jij gaat dat tekenen en drukken, zal ik een reclame rondsturen aan al mijn relaties, met het voorstel om f. 24,00 per jaar te betalen, en daarvoor dan elke maand een zeker aantal pagina’s kerkmuziek toegestuurd te krijgen. Ongezien wat. Wil je dat?’ Ja ik wou. […]

Ik heb nog steeds die eerste aankondiging van Jan Mul [zie hieronder]. Er werden twee jaarseries uitgebracht. De titels van de stukken heb ik nog. […]

In den beginne fungeerden Jan Bank [de broer van Annie bank IB] en Jan Mul eigenlijk als uitgevers, en ik als teken- en drukfirma. Maar al spoedig nam ik de organisatie over en zo werd het ook uitgeverij Annie Bank ([blz. 9])

Hoewel dit idee oorspronkelijk van Jan Mul zelf kwam heeft hij het uitgevoerd in samenwerking met de Tres pueri. Dit geeft aan hoe dichtbij elkaar deze drie componisten stonden tijdens de tweede wereldoorlog. Herman Strategier die in Arnhem woonde heeft zelf met zijn familie een tijdlang gelogeerd bij Mul na de zware bombardementen van Arnhem in 1944.